Επιγραμματικά, η θεραπευτική προσέγγιση Gestalt είναι:

• Φαινομενολογική, επιδιώκοντας να προσδιορίσει και να ενισχύσει την άμεση εμπειρία, εκλεπτύνοντας την επίγνωση του ατόμου και της πραγματικότητάς του, μέσω της περιγραφής (describing), του παρενθετισμού (bracketing) και της οριζοντιοποίησης (horizontalising).

• Υπαρξιακή, βασιζόμενη στο «εδώ και τώρα» δίνοντας έμφαση στο ότι κάθε άτομο έχει δικαίωμα επιλογής απέναντι στα υπαρξιακά ζητήματα που αντιμετωπίζει και είναι υπεύθυνο για τον προορισμό του

• Βιωματική, εστιάζοντας στο «τί» και «πώς» ο άνθρωπος σκέφτεται, αισθάνεται και πράττει καθώς αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του, ενσωματώνοντας το διάλογο και το πείραμα.

• Διαλογική, Βασισμένη στην αρχή της υπαρξιακής συνάντησης (Martin Buber) ενδιαφέρεται να χτίζει έναν αυθεντικό διάλογο στη θεραπευτική σχέση, θεωρώντας τον σαν έναν παράγοντα εξέλιξης και θεραπείας, και τέλος

• Σχεσιακή, υποστηρίζοντας ότι τα άτομα είναι αλληλοσυνδεόμενα και βρίσκονται σε μία συνεχή διαδικασία αμοιβαίας επιρροής. 

Αναλυτικότερα, η θεραπεία Gestalt αποτελεί μια σχεσιακή, φαινομενολογική, υπαρξιακή και ολιστική θεραπευτική προσέγγιση που θεμελιώθηκε από τους Fritz Perls και Laura Perls τη δεκαετία του 1940. Η θεραπεία Gestalt βασίστηκε στην ψυχολογία Gestalt αλλά και στην αλληλεπίδραση των ιδρυτών της με μια σειρά άλλων επιστημονικών ρευμάτων, κοινωνικών τάσεων και εξελίξεων.

Φαινομενολογία, Θεωρία Πεδίου, Υπαρξιακός Διάλογος

Πρώτος πυλώνας της θεραπείας Gestalt είναι η φαινομενολογία. Φαινομενολογία είναι η επιστήμη της εμπειρίας (Edmund Husserl, 1931). Προσπαθεί να κατανοήσει την ανθρώπινη ύπαρξη και συνείδηση. Μελετά τη διαδικασία της επίγνωσης στην προσπάθειά της να κάνει διάκριση μεταξύ της πραγματικής εμπειρίας, των εικασιών και των προσδοκιών.

Η φαινομενολογική μέθοδος εστιάζει στην παρατήρηση και τη μελέτη των φαινομένων της συνειδητότητας και είναι αναφορική του πλαισίου, εν προοπτική, πιθανολογική και δεκτική μεταβολής. Ως εκ τούτου η θεραπεία εστιάζει στη διαδικασία του “τι” και του “πώς” συμβαίνει.

Δεύτερος πυλώνας της θεραπείας Gestalt, η θεωρία πεδίου (Kurt Lewin, 1952). Σύμφωνα με αυτή, το πεδίο είναι ένα όλον του οποίου τα μέρη βρίσκονται σε άμεση σχέση και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Τα μέρη ενός πεδίου μεταβάλλονται ανάλογα με τη σχέση που έχουν μεταξύ τους. Ως εκ τούτου η εμπειρία διερευνάται στο πλαίσιο της συνθήκης, οπότε κάθε φαινόμενο που συμβαίνει κατά τη θεραπευτική διαδικασία συν-δημιουργείται και μεταβάλλεται από τον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο.

Η θεραπεία περιλαμβάνει την αμοιβαία διερεύνηση του πώς το πεδίο οργανώνεται εφόσον δεν είναι στατικό αλλά σε συνεχή ροή. Έμφαση δίνεται στην παρατήρηση, στην περιγραφή, στην εστίαση και στον πειραματισμό.

Τρίτος πυλώνας της θεωρίας της θεραπείας Gestalt είναι ο υπαρξιακός διάλογος (M. Buber, 1970). Ο M. Buber υποστηρίζει ότι όλη η ζωή είναι μια συνάντηση. Το “εγώ” δεν υπάρχει μόνο του. Οι άνθρωποι υπάρχουν εντός μιας σχεσιακής δυναμικής που επηρεάζει την αίσθηση του εαυτού.

Κάθε στιγμή θεραπείας δεν είναι απλώς ένα τεχνητό γεγονός, είναι στιγμή διαπροσωπικής επαφής μέσω του υπαρξιακού διαλόγου. Ενός υπαρξιακού διαλόγου συνεπούς με τις αρχές της παρουσίας, της συμπερίληψης και της επιβεβαίωσης της εμπειρίας της ύπαρξης.

Η θεραπευτική σχέση στην προσέγγιση Gestalt ορίζεται ως μία σχέση οριζόντια και όχι ιεραρχική, η οποία δίνει έμφαση στην πλήρη και αυθεντική δέσμευση και συνεργασία μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου.

Η θεραπευτική σχέση, βασίζεται στη γνήσια επαφή και αλληλεπίδραση και όχι σε μια ερμηνεία του θεραπευτή ή στη χρήση στείρων τεχνικών. Λαμβάνει και καθρεφτίζει αυτό που συμβαίνει στην αλληλεπίδραση με τον θεραπευόμενο, έτσι ώστε αυτό να γίνει μέρος της θεραπείας.

Ο θεραπευτής Gestalt δεν είναι μία ουδέτερη φιγούρα. Είναι παρών στην θεραπευτική διαδικασία καλώντας το θεραπευόμενο σε μία ενεργή συνεργασία. Δεν παραμένει ουδέτερος αλλά γίνεται «ο θεραπευτής εργαλείο της δουλειάς του».

Επίγνωση και Επαφή

Η θεραπεία Gestalt οργανώνεται γύρω από τις κεντρικές έννοιες της επίγνωσης και της επαφής. Σύμφωνα με το παραπάνω, η ικανότητα κάποιου να έρχεται σε επαφή με τον κόσμο με επίγνωση, είναι ζωτικής σημασίας.

Η επαφή αναφέρεται στην κιναισθητική διαδικασία η οποία συμβαίνει μεταξύ του ατόμου και του περιβάλλοντος. Επίγνωση είναι μια μορφή επαφής και είναι πάντα επίγνωση για κάτι. Επηρεάζει και επηρεάζεται από το περιβάλλον.

Η επίγνωση στη θεραπεία περιλαμβάνει μια ολιστική διαδικασία των ικανοτήτων του ατόμου για επαφή: την ικανότητά του να χρησιμοποιεί τις αισθητηριακές, συναισθηματικές και πνευματικές του εμπειρίες ώστε να συλλέγει και να επεξεργάζεται πληροφορίες και τις χρησιμοποιεί στην αλληλεπίδραση του με τον κόσμο. Σ’ αυτό συμπεριλαμβάνεται η γνώση των επιλογών του και η ανάληψη ευθύνης αυτών. Η φαινομενολογική εστίαση και ο δημιουργικός πειραματισμός είναι τα πρωταρχικά εργαλεία στη διαδικασία της επίγνωσης και της επαφής.

Το σώμα

Ο ιδρυτής της Ψυχοθεραπείας Gestalt, F. Perls, επηρεάστηκε βαθιά από τον Wilhelm Reich και τις απόψεις του για τη σωματοθεραπεία. Επίσης, η L. Perls επηρεάστηκε από διάφορες μορφές κινησιολογίας και δραματοθεραπείας και εισήγαγε στη Θεραπεία Gestalt ένα πλήθος θεραπευτικών εργαλείων δουλειάς με το σώμα.

Μία από τις πιο ουσιαστικές αρχές της Θεραπείας Gestalt είναι η ροή της εμπειρίας και η επίγνωση αυτής μέσω της παρατήρησης και της δουλειάς με αυτό που στη θεραπεία Gestalt ονομάζουμε “Felt Sense”.

Εστιάζοντας στην επίγνωση των λειτουργιών επαφής στο «εδώ και τώρα» της εμπειρίας ανακαλύπτουμε την ιστορία του σώματος και τη σχέση του με τον κόσμο, διερευνούμε τους τρόπους και τα εμπόδια στην επαφή με το περιβάλλον, τις αντιλήψεις, τις απαρνημένες πλευρές, τα μοτίβα των σχέσεων, τις πολώσεις, τους ανοιχτούς λογαριασμούς κ.ο.κ. με στόχο έναν ενσώματο τρόπο του είμαι και ζω.

Στόχος της θεραπείας Gestalt

Σύμφωνα με τους F. Perls, Ralph Hefferline και Paul Goodman (1951) ο στόχος της θεραπείας είναι η ενσωμάτωση, η αύξηση της επίγνωσης και η επαφή, γιατί αυτά αναπόφευκτα οδηγούν στην αλλαγή και στην ανάπτυξη.

Η Θεραπεία Gestalt χρησιμοποιεί την επίγνωση και τον πειραματισμό για να πετύχει την ενόραση. Η επίγνωση, ως περιεχόμενο και ως διαδικασία, προχωρά σε όλο και βαθύτερα επίπεδα συμβαδίζοντας με τη θεραπεία. Η επίγνωση περιλαμβάνει την αυτογνωσία, τη γνώση του περιβάλλοντος, την ευθύνη για τις επιλογές μας, την αυτό-αποδοχή και την ικανότητα να κάνουμε επαφή.

Ο θεραπευτής Gestalt απορρίπτει το ρόλο του φορέα της αλλαγής. Μέσα από την εμπειρία του, τις γνώσεις του, τις δεξιότητές του στη φαινομενολογική παρατήρηση, την πίστη του στην Οργανική Αυτορρύθμιση και στην Παράδοξη Θεωρία της Αλλαγής (Arnold Beiser, 1965), χρειάζεται να βρει μια θέση Δημιουργικής Αδιαφορίας (Sigmund Friedlander, 1918). Είναι μια θέση όπου ο θεραπευτής προσέγγιζε το “όλον” του θεραπευόμενου με φροντίδα και ενδιαφέρον χωρίς να επενδύει αποκλειστικά στο αποτέλεσμα και στην αλλαγή. Η αλλαγή και η ανάπτυξη είναι φυσικά αποτελέσματα όταν κάποιος αντιμετωπίζει τον εαυτό του και τη φύση της ύπαρξής του μέσα από το συνεχές της επίγνωσης και της αφομοίωσης.

Εφαρμογές

• Ατομική ψυχοθεραπεία
• Ομαδική ψυχοθεραπεία
• Θεραπεία Gestalt και ζευγάρια
• Η Θεραπεία Gestalt σε παιδιά και εφήβους
• Θεραπεία Gestalt και τραύμα
• Θεραπεία Gestalt και εκπαίδευση
• Η εφαρμογή της Θεραπείας Gestalt σε επιχειρήσεις και οργανισμούς